ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Παρουσιάζονται έντυπα και ψηφιακοί δίσκοι που αφορούν την κερκυραϊκή ιστορία και πολιτισμό και γενικότερα τον ιόνιο χώρο.

28.1.12

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ (πρακτικά επιστημονικής ημερίδας στην Κύπρο)




Στις 27  Οκτώβρη του 2007, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Κυπρίων Φιλολόγων και η Ένωση Λογοτεχνών Κύπρου οργάνωσαν στη Λευκωσία ημερίδα με αντικείμενο: «Διονύσιος Σολωμός (150 χρόνια από το θάνατο του ποιητή)» και τα πρακτικά κυκλοφόρησαν πριν λίγους μήνες, συγκεντρώνοντας την προσοχή ακόμα μια φορά όσων ασχολούνται με τον εθνικό μας ποιητή.
Την επιμέλεια του τόμου είχε ο κερκυραίος της διασποράς φιλόλογος Γιώργος Μύαρης ο οποίος συμμετείχε και στην οργανωτική επιτροπή της ημερίδας. Από το εκτεταμένο προλογικό σημείωμα παρουσιάζουμε ορισμένα αντιπροσωπευτικά σημεία τα οποία μεταφέρουν το πνεύμα των ανακοινώσεων που έγιναν.

Η σολωμική ποίηση στην Κύπρο

Η επέτειος των 150 χρόνων από τον θάνατο του ποιητή αποτέλεσε αφορμή για νέες απόπειρες ερευνών, προσεγγίσεων, αναψηλαφήσεων, ενώ για την Κύπρο χρειάζεται να γίνει ιδιαίτερος λόγος, καθώς η ευμενής απήχηση ήδη από τον 19ο αιώνα της σολωμικής ποίησης στους έλληνες κύπριους λογοτέχνες και κριτικούς είναι διαπιστωμένο γεγονός.

Ανακοινώσεις: Στυλιανός Αλεξίου

Στο πλαίσιο της εισήγησής του αντιτίθεται σε παρανοήσεις σολωμιστών, βασιζόμενος, αφενός, στην τεκμηριωμένη θέση ότι την ποιητική τέχνη του Διονυσίου Σολωμού διαπερνά η επιδίωξη του «σύντομου και υψηλού». Αφετέρου, απομακρύνεται από προβληματικές αναγνώσεις (την παλαιότερη του Πολυλά, των πρόσφατων «αναλυτικών εκδόσεων» κ.ά)∙ βασίζεται στην πανομοιότυπη έκδοση των Αυτόγραφων Έργων από τον Λίνο Πολίτη, στο νοηματικό περιεχόμενο, στα ιταλικά σχεδιάσματα και σημειώσεις του ποιητή και συγκροτεί τις δικές του εκδόσεις (του 1994 και του 2007), ενώ παρακολουθεί στα εισαγωγικά σημειώματα τη λογοτεχνική εξέλιξη του ποιητή και την τύχη του έργου του στην ευρύτερη πνευματική ζωή του ελληνισμού.

Γιάννης Δάλλας

Ερευνά στοχαστικά το «μέγα ερείπιον» της νεοελληνικής λογοτεχνίας, τον δημιουργό Διονύσιο Σολωμό. Σύμφωνα με την προσέγγισή του, συνταιριάζονται σταδιακά ευγενισμός, ιδανισμός, πατριωτικός διαφωτισμός, μεταφυσική εκζήτηση, φιλολογικός σατανισμός και συντείνουν στη διαμόρφωση της ποιητικής του τέχνης. Σχολιάζει το ειδικό βάρος που έχουν το βίωμα (ως αφετηρία), η θεωρία (ως πεδίο επεξεργασίας) και η καθημερινότητα (ως καταλύτης) στη διαμόρφωση του ώριμου σολωμικού ποιητικού μάγματος. Ένα μάγμα, που, μέσω της ελλειπτικής Γυναίκας της Ζάκυθος, αυτού του ολοκληρώματος συλλογικού βιώματος και τέχνης, σαφώς εκτινάσσεται προδρομικά ίσαμε τις παρυφές της «καθαρής ποίησης».

Ερατοσθένης Καψωμένος

Ως επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος  Διονύσιος Σολωμός. Ο βίος, το έργο, η ποιητική του, πληροφορεί για τον επιτυχή συνδυασμό πληροφορικής και φιλολογίας και το παραχθέν Cd-Rom, που περιέχει το σύνολο του ελληνόγλωσσου έργου του ποιητή. Εκτιμά ότι αυτό επιτρέπει την ανάδειξη του δυναμικού και πρωτοποριακού χαρακτήρα της ποιητικής τέχνης του Σολωμού, όπως επίσης και την «εικονική» ενεργητική συμμετοχή του χρήστη στην πρακτική του ποιητή. Σ’ αυτό, ειδικότερα  διερευνάται η συνάρτηση ανάμεσα στην ποιητική τέχνη και την κοσμοθεωρία του ποιητή στα χειρόγραφα και τις φιλοσοφικές συνθέσεις (Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Κρητικός και Πόρφυρας), στα θεματικά επεισόδια και τις τραγικές συγκρούσεις που ενυπάρχουν στα έργα. Αποδεδειγμένα ο Σολωμός οικοδομεί τη νεοελληνική αντίληψη του τραγικού σε αντιπαράθεση με το σιλλερικό ιδεαλιστικό πρότυπο∙ συγχρόνως στο συνθεσιακό και σημασιακό επίπεδο το έργο του συγγενεύει περισσότερο με τον μοντερνισμό του εικοστού αιώνα. 

Κατερίνα Τικτοπούλου

Ενταγμένη στο ευρύτερο πλαίσιο της ιταλικής επιρροής και της ιταλόγλωσσης λογοτεχνικής παραγωγής των Επτανησίων η διερεύνηση που επιχειρεί μέσα από την εισήγησή της, αποτελεί χαρτογράφηση και ανάδειξη της σημασίας που έχει για το πρόσωπο και το έργο του ποιητή η ιταλογλωσσία του. Συνολικά 129 ιταλόγλωσσα κείμενα, πεζά και ποιητικά, πλαισιώνουν το ποιοτικά ανώτερο ελληνόγλωσσο έργο του Διον. Σολωμού, ιδίως στην έναρξη και τη λήξη της ποιητικής διαδρομής του ποιητή. Η παράλληλη και συναρτημένη ανάγνωση το ιταλόγλωσσου και του ελληνόγλωσσου έργου επιβεβαιώνουν ότι, μέσα και από την ιταλική γλώσσα, παιδεία, δημιουργία του, ο Σολωμός συνειδητά επεξεργάστηκε όλα όσα τον ανέδειξαν σε Έλληνα ποιητή με ευρωπαϊκό ορίζοντα.

Μαρίνα Ροδοσθένους

Σημείο εκκίνησής της είναι η διαπίστωση ότι δεν υπάρχει ρητή μαρτυρία για τη γνώση της ποιμενικής τραγικοκωμωδίας Πανώρια του Χορτάτση (τέλη 16ου αι.), όπως και για τα πλείστα έργα τη κρητικής λογοτεχνίας, από τον Διονύσιο Σολωμό∙ ο δημιουργός, ωστόσο, είχε   υπόψη του την ποιμενική λογοτεχνική παράδοση, όπως απορρέει από τα γραπτά του. Στην εισήγηση συνεξετάζονται οι σχέσεις παραλληλίας σε θεματικό και εκφραστικό επίπεδο ανάμεσα στον Κρητικό του Σολωμού και την Πανώρια του Χορτάτση.  Στοιχεία της καταγωγής, της εξωτερικής ομορφιάς,  του χαρακτήρα και των συναισθηματικών αποχρώσεων της ηρωίδας, αλλά και των άλλων πλασμάτων της φύσης, εικόνες και μεταφορές για τη φύση και η έγνοια του ποιητή για τη δημιουργία «μεικτού είδους» επιτρέπουν τις συναναγνώσεις, όπως καταδεικνύεται και στο επίμετρο.

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

Για την ανίχνευση του περιεχομένου της σολωμικής κριτικής αφορμάται από τη στάση του ίδιου του Διον. Σολωμού ως προς την αρχαιοελληνική, ευρωπαϊκή και νεοελληνική λογοτεχνική παράδοση, ως προς τη δημοτική γλώσσα και τη διεκδίκηση της αυτόνομης δημιουργικής παρουσίας του καλλιτέχνη. Αντικρίζει τον θάνατο του Σολωμού ως ορόσημο, αφενός, για την άνθιση και κορύφωση της σολωμικής κριτικής λίγο μετά το μέσον του 19ου αιώνα κι, αφετέρου, για τη βαθμιαία παρακμή της, ιδίως στους κόλπους της επτανησιακής κριτικής (μετά την κατά φάσεις σύγκρουση των Πολυλά, Τρικούπη, Ψύλλα, Στάη με τον Σπ. Ζαμπέλιο, τους αδελφούς Σούτσου, τον Αλ. Ρίζο-Ραγκαβή). Έπονται οι μετασχηματισμοί της πιο σύνθετης κριτικής στο έργο του Σολωμού στον 20ο αι. (διαφορετικών ιδεολογικών αφετηριών στις περιπτώσεις των Κ. Παλαμά, Γ. Αποστολάκη, Κ. Βάρναλη, Κ.Θ. Δημαρά, Γ. Σεφέρη, Ζησ. Λορεντζάτου). Διαπιστώνει ότι μετά την καθοριστική παρέμβαση του Λ. Πολίτη, η σολωμική κριτική απαλλάσσεται από τις φορτίσεις του ιστορικού της χρόνου και καθίσταται αντικείμενο της επιστημονικής έρευνας.

Δημήτρης Αρβανιτάκης

Τον απασχολεί το ότι το ζήτημα της διαμόρφωσης της εθνικής γλώσσας ως κομβικό στοιχείο του πολιτισμού, με αναλογίες και διαφορές, συμπίπτει χρονικά στην Ελλάδα και στην Ιταλία του αρχόμενου 19ου αιώνα. Εστιάζει, κατά πρώτο, την έρευνά του στην προσπάθεια ανάδειξης κειμενικών στοιχείων και στην περιγραφή του πνευματικού κλίματος εντός του οποίου ανατράφηκε ο Σολωμός στην Ιταλία. Στοχεύει έτσι να εντοπίσει τις θεωρητικές απόψεις οι οποίες διαμόρφωσαν το κλίμα αυτό και είναι διακριτές στον σολωμικό Διάλογο. Δοκιμάζει επιτυχώς να εμβαθύνει στο ζήτημα των ιταλικών πηγών του Διαλόγου και δέχεται ότι ο Σολωμός διαμόρφωσε μεγάλο μέρος της ποιητικής του στην Ιταλία και κυρίως την εικόνα του για τη γλώσσα και τον ρόλο του ποιητή. Ακολούθως διεξέρχεται συστηματικά την πρόσληψη των ιταλικών συζητήσεων από Έλληνες και μη, οι οποίοι ασχολήθηκαν με το ελληνικό γλωσσικό ζήτημα και διατύπωσαν δημόσια την επιχειρηματολογία τους. Φωτίζει τις δυναμικές που εκκινούσαν από την «ιταλική πτυχή» του νεότερου ελληνισμού και αναπτύχθηκαν τόσο στο έργο του Σολωμού όσο και σε επεξεργασίες του Ούγο Φόσκολο, του Ανδρέα Μουστοξύδη, του Μάρκου Πιέρη, του Ανδρέα Κάλβου.

Λεύκιος Ζαφειρίου

Η επί εικοσιένα χρόνια διαμονή των δύο ποιητών στον περιορισμένο γεωγραφικά και πληθυσμιακά χώρο της Κέρκυρας, πρωτεύουσας της Ιονίου Πολιτείας, απασχολεί τον Λεύκιο Ζαφειρίου. Ο ερευνητής διαπιστώνει ότι κατά την κερκυραϊκή περίοδο της ζωής των δύο ποιητών επισυνέβη η ενίσχυση ήδη διαμορφωμένων και η καλλιέργεια νέων διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων με πρόσωπα των οποίων ο κύκλος δράσης τέμνεται ξεχωριστά με πτυχές του βίου καθενός από τους ποιητές (Λόρδος Γκίλφορδ, Λόρδος Μπάιρον, I. Πετριτσόπουλος, Π. Βράιλας-Αρμένης). Ανάλογο πλέγμα επαφών αναδεικνύεται και σε ευρωπαϊκά περιβάλλοντα μέσα από ανιχνεύσεις και συγκεκριμένες αναφορές (Έλληνες της διασποράς, το γαλλικό περιοδικό Le Globe και φιλελληνικοί κύκλοι σε Γαλλία και Ελβετία). Απομένει στους ερευνητές να εντείνουν τις προσπάθειες προς την κατεύθυνση επανελέγχου προηγούμενων και ανεύρεσης νέων δεδομένων.

(Καθημερινή Ενημέρωση Κέρκυρας, 6 Δεκέμβρη 2011)