"Νέα Εποχή": Αφιέρωμα στο Νίκο Καββαδία

Από τους ποιητές της γενιάς του 30 που αγνόησαν τις επαναστατικές αλλαγές που σημειώθηκαν στην ποίηση και παρέμειναν πιστοί στην παράδοση, ο Νίκος Καββαδίας (1910-1975) μας έδωσε ποιήματά με πλαίσιο τη θάλασσα και θέμα τη σκληρή ζωή των ναυτικών. Ωστόσο, γι’ αυτόν, η θάλασσα ήταν ένας μαγικός κόσμος από τον οποίο άντλησε δύναμη και αγάπη για τον άνθρωπο.

Τον περασμένο χρόνο συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τη γέννησή του και τριάντα πέντε από το θάνατό του. Με το σκεπτικό ότι δημιουργικές καταθέσεις όπως αυτή του Καββαδία είναι διαχρονικές και βέβαια πάντα επίκαιρες, το κυπριακό πολιτιστικό περιοδικό «Νέα Εποχή» παρουσιάζει στο τελευταίο του τεύχος ένα εκτενές αφιέρωμα στον ποιητή. Η επιμέλεια ανήκει σε ένα μέλος της κερκυραϊκής διασποράς στην Κύπρο, στο φιλόλογο Γιώργο Κ. Μύαρη.



Ένα ξεχωριστό έργο



Σημειώνει ο Γιώργος Μύαρης στο κείμενό του με τίτλο «Ένα traversο στους καιρούς με τον Τσε και τον Καββαδία»:

Ο Νίκος Καββαδίας έδωσε ένα ξεχωριστό ποιητικό και πεζογραφικό έργο, προβάλλοντας μια ιδιαίτερη λυρική γραφή.

Αρκετές αναφορές και νύξεις στο έργο του αγγίζουν θέματα κοινωνικά και πολιτικά. Υπάρχουν όμως ορισμένα ποιήματά του που, επειδή ακουμπούν σε εμπνεύσεις και θέματα δεμένα με σημαντικά γεγονότα, μπορούν υπό μία έννοια να ενταχθούν στη «λογοτεχνία της αντίστασης». Συνοπτικά θυμίζω απλώς τους τίτλους και ορισμένα στοιχεία για την ταυτότητα των ποιημάτων αυτών, που δένουν φυσικά με γενικότερα αλλά και με προσωπικά βιώματα και πράξεις του ίδιου του ποιητή, όπως η στράτευση και συμμετοχή του στον πόλεμο κατά της φασιστικής ιταλικής εισβολής στην Ελλάδα, η ένταξή του στις γραμμές του ΚΚΕ μετά την είσοδο των ναζιστικών στρατευμάτων το 1941 στην Αθήνα και στο ΕΑΜ Λογοτεχνών (μάλιστα ως επικεφαλής στα 1945, μέχρι το μπάρκο του με το πλοίο «Κορινθία», 6-10-1945), η στήριξη στους αγώνες για δημοκρατία και ελευθερία στη δεκαετία του 1960 και κατά τη διάρκεια της επταετούς δικτατορίας των συνταγματαρχών στην Ελλάδα η βοήθεια από τη μεριά του ως συνδέσμου αντιστασιακών οργανώσεων, η μεταπολιτευτική συμπόρευσή του σε ορισμένα θέματα με την ανανεωτική κομμουνιστική Αριστερά και η ενεργοποίηση στη Δημοκρατική Αντιμοναρχική Κίνηση όπου υπογράφει την αντιβασιλική διακήρυξη διανοουμένων παραμονές του κρίσιμου πολιτειακού δημοψηφίσματος στην Ελλάδα….



Τα κείμενα του αφιερώματος



Το τμήμα του τεύχους της «Νέας Εποχής» με το αφιέρωμα περιλαμβάνει τα παρακάτω κείμενα:

• Φίλιππος Φιλίππου: Νίκος Καββαδίας, ο ποιητής και ο πολίτης

• Κρεσέντσιο Σαντζίλιο: Νίκος Καββαδίας – το ατέλειωτο όνειρο στη θάλασσα

• Θεοδόσης Πυλαρινός: Πέτρος Βαλχάλας: Τα πρώτα, ψευδώνυμα ποιητικά βήματα του Νίκου Καββαδία.

• Έλλη Παιονίδου: Ο Κόλιας στο «Απολλώνια»

• Ανδρέας Χατζηθωμάς: Όταν η ποίηση του Καββαδία εμπνέει …

• Αγγελική Ριαλα: Οικουμενικότητα και διαπολιτισμικότητα στο έργο του Νίκου Καββαδία

• Γιώργος Κ. Μύαρης: Ένα traversο στους καιρούς με τον Τσε και τον Καββαδία. Σχόλιο στο περιθώριο του ποιήματος «Guevara»

• Χρήστος Γιαννακος: Γίνεται άσυλο το υπερπόντιο καράβι;

• Βασίλςη Π.Καραγιάννης: ΤουΚαββαδία, μοναχού, του πρέπει …

• Χρίστος Τουμανίδης: Έξι προσπάθειες Χαϊκού για τον Νίκο Καββαδία.



Πως γράφτηκε ο «Γκουεβάρα».



Το ποίημα αυτό, όπως αναφέρει ο φίλος του ποιητή, εκδότης Θ. Καραβίας, γράφτηκε σε μια από τις παραμονές του στην Αθήνα, στα χρόνια της δικτατορίας. Στη σκληρή κριτική του φίλου του ότι η ποίησή του έμενε στάσιμη στα ίδια μοτίβα και στις ίδιες διαθέσεις, χωρίς να επηρεάζεται από τις δύσκολες, τις δραματικές ώρες που περνούσε ο λαός μας, «Τώρα θα δεις!» του απάντησε. Και σε μια εβδομάδα, όπως είχαν στοιχηματίσει, ο Κόλιας μπήκε κατσούφης, δήθεν στο καφενείο να βρει τον Καραβία «Τίποτα» είπε. «Δεν έγινε τίποτα». Σε λίγο, όμως, διακόπτοντας τις επικρίσεις και τις ειρωνείες του φίλου του, έβγαλε δειλά, όπως πάντα, από την τσέπη του ένα χαρτί. «Για διάβασε αυτό...». Ήταν ο Γκουεβάρα που μέσα του έκρυβε όλη την πίκρα του για το βασανισμένο μας λαό. Το ποίημα, βέβαια, αυτό, κατά πάσα πιθανότητα, δε γράφτηκε μέσα στην εβδομάδα του στοιχήματος. Η μορφή του Γκουεβάρα πάντα τον απασχολούσε και θα το είχε μέσα του συνθέσει ή ακόμα και γράψει πολύ πιο πριν.


Κατευόδιο


Στις 10 Φλεβάρη 1975 έσβησε ξαφνικά «εν όρμω» και κηδεύτηκε με μια «σαν των πολλών ανθρώπων τις κηδείες» ο ποιητής που σ' όλη του τη ζωή ονειρεύτηκε ένα γαλάζιο τάφο. Και τα μόνα θαλασσινά λουλούδια που τον συνόδεψαν, τα λόγια ενός ναυτεργάτη, φίλου του στις θάλασσες και στα λιμάνια, του Χρήστου Παντελίδη, ο οποίος ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα, όταν έφηβος πρωτοδιάβασε το "Μαραμπού". «Αγαπημένε μας, σύντροφε ποιητή! Ο χτεσινός άνεμος, έφερε σε μας τους ναυτικούς το πιο θλιβερό ραπόρτο... Το φορτηγό που περίμενες να σε πάρει, καθυστέρησε. Είναι τραβερσωμένο καταμεσής του Ωκεανού, ζωσμένο στο πούσι. Στα ποστάλια τέλειωσαν τα ματσακονίσματα, οι ναύτες κρεμασμένοι στις σκαλωσιές βάφουν τις άγκυρες, τραγουδώντας τα δικά σου τραγούδια. Οι καπετάνιοι δοκιμάζουν τη μπουρού. Το σερβέι σε λίγο τελειώνει... Ένας μαρκόνης ανήσυχος, χθες αργά έστειλε το ραπόρτο στ' αγαπημένα σου μαραμπού να μη γρυλίζουν πια. "Αν ο Κολόμπος ανακάλυψε την Αμερική, εμείς, δε βρήκαμε τη δικιά μας ήπειρο να ξεμπαρκάρουμε..." μας έλεγες. Μα εσύ τι βρήκες; Ποιο τσακισμένο καραβοφάναρο σε πέταξε σ' αυτές εδώ τις στεριές; Πες μας αν είναι αυτό το λιμάνι πού άθελά σου φουντάρισες, ετοίμασε και για μας ένα ντοκ να δέσουμε πρυμάτσα... Ο Μάρτης! Αχ αυτός ο Μάρτης!

(ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Κέρκυρας, 26 Νοέμβρη 2011)