Διον. Μουσμούτης: «Η Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου,

Από τις «Εκδόσεις  των Φίλων» στη σειρά «Αναλόγιο» κυκλοφόρησε πρόσφατα, με αφορμή τα πενήντα χρόνια από το θάνατο της Μαριέττας Μινώτου, το βιβλίο του Διονύση Μουσμούτη «Η Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου, ο Γιάννης Ψυχάρης και ο Ούγκο Φόσκολο».

Η Μαριέττα Γιαννοπούλου-Μινώτου (1900-1962) αποτελεί μια από τις πλέον αξιοπρόσεκτες περιπτώσεις στον χώρο όχι μόνο των επτανησιακών αλλά και των νεοελληνικών γραμμάτων γενικότερα. Αυτό οφείλεται στην έκταση και την ιδιομορφία του έργου της, συγγραφικού –κριτικές μελέτες, βιογραφίες, μεταφράσεις– ερευνητικού και εκδοτικού. Υπήρξε εκδότρια του γυναικείου περιοδικού Εύα Νικήτρια (1921-1923) και διευθύντρια της Ιονίου Ανθολογίας (1927-1941) την οποία εξέδιδε με τον σύζυγό της Σπύρο Μινώτο (1897-1988). Υπήρξε πρωτοπόρα και τολμηρή φεμινίστρια, και συνάμα είχε σημαντική συμβολή στη διάδοση και την ανάπτυξη του επτανησιακού πολιτισμού, που φοβόταν –από τότε– ότι κινδύνευε να νεκρώσει.

Η γνωριμία με τον Ψυχάρη

Η γνωριμία της Μινώτου με τον Ψυχάρη, τον μεγάλο πρόμαχο του δημοτικισμού, υπήρξε σύντομη –διήρκεσε μόλις δύο χρόνια–, όμως σφράγισε την πνευματική εξέλιξη της Μινώτου. Στο Αρχείο Ψυχάρη, το οποίο απόκειται στη Βουλή των Ελλήνων, ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης εντόπισε σειρά 9 ανέκδοτων επιστολών, που μετά την πρώτη ανακοίνωσή τους το 2003 στο επετειακό τεύχος των Επτανησιακών Φύλλων, εκδίδονται (με την προσθήκη μίας επιπλέον επιστολής που εντοπίστηκε εκ των υστέρων) πλέον πλήρως σχολιασμένες. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύεται αφενός η σημαντική πτυχή ενός αγνώστου επιστολογραφικού έργου και αποκαλύπτονται πτυχές της προσωπικότητας της σημαντικής Ζακυνθινής λογίας, ενώ, αφετέρου, προσφέρεται στους μελετητές της περιόδου μια αυθεντικότατη πηγή για μια λεπτομερειακή και εκ των έσω μελέτη πολλών πνευματικών γεγονότων της εποχής.

Το κυριότερο όμως είναι ότι οι επιστολές αυτές  συμπίπτουν χρονικά με τα πρώτα χρόνια κυκλοφορίας της Ιονίου Ανθολογίας, και με τις εορταστικές εκδηλώσεις στη Ζάκυνθο για τα εκατό χρόνια από τον θάνατο του Ούγκο Φόσκολο (1778-1927).

Πέραν όμως από τις παρεχόμενες πληροφορίες, οι επιστολές της Γιαννοπούλου-Μινώτου στον Ψυχάρη παρουσιάζουν μια δική τους αυτόνομη αξία. Η δροσιά του ανεπιτήδευτου-αυθόρμητου λόγου και η αποκαλυπτική ειλικρίνεια τις καθιστά αληθινά λογοτεχνήματα, από τα καλύτερα δείγματα του είδους που έχει να επιδείξει η νεοελληνική επιστολογραφία. Όλες διακρίνονται για το σπινθηροβόλο πνεύμα, για τον συναισθηματικό πλούτο και την αμεσότητα, για την επτανησιακή κομψότητα που συνδυάζεται ενίοτε με τον αυθορμητισμό, προπάντων όμως για τη χάρη τους.

Ψυχάρης και Ούγκο Φόσκολο

Στο παράρτημα του βιβλίου προσφέρονται επίσης στον αναγνώστη: ένα κείμενο της Μινώτου για τον Ψυχάρη, καθώς και ένα κείμενο του Ψυχάρη για τον Ούγκο Φόσκολο.

Ύστερα από την έκδοση του έργου Ούγκο Φόσκολο. Ιστορικά και βιογραφικά παραλειπόμενα (2011), (Βραβείο Δοκιμίου του Ιδρύματος Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών), ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης αναδεικνύει με την έρευνά του πόσο γόνιμη πνευματικά εξακολουθεί να είναι η μορφή του Φόσκολο ακόμη και στους νεότερους Επτανήσιους διανοούμενους του 20ού αιώνα.

Αδαμαντία Σπαθάτου: «Επτάνησα. Από την Ένωση με την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση»

Για την Ένωση των Ιονίων Νήσων  στα 1864, η βιβλιογραφία είναι πυκνή και καλύπτει πολλές πτυχές των γεγονότων της εποχής. Ωστόσο υπάρχει πάντα ανέκδοτο υλικό ή νέες θεωρήσεις του δημοσιευμένου και τακτικά νέες μελέτες βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

Στις πλέον πρόσφατες εκδόσεις (Ζάθεον Πυρ, Αθήνα 2012) συγκαταλέγεται η μελέτη της ζακυνθινιάς Ιστορικού-Αρχαιολόγου Αδαμαντίας Σπαθάτου με τίτλο «Επτάνησα. Από την Ένωση με την Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ένωση» και εύγλωττο υπότιτλο «Ιστορική – Κοινωνιολογική προσέγγιση».

Ξεκινώντας από την προσωπική της εμπειρία για την απουσία από την εκπαιδευτική διαδικασία προσεγγίσεων για τον ιστορικό ρόλο των Επτανήσων, οικοδομεί μια μελέτη, δομημένη σε έξι κεφάλαια, η οποία αρχίζει με την παρουσίαση της Βενετίας στα νησιά.

Το βιβλίο καλύπτει με απλό τρόπο μια σειρά ενδιαφερόντων θεμάτων αρχίζοντας από τους Ριζοσπάστες και καταλήγοντας στη σχέση Ελλάδας – Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Ειδικότερα:

ΚΕΦ. 1

1. Τα Επτάνησα από τους Ενετούς στους Βρετανούς
2. Ριζοσπαστικό Κίνημα. Επτανησιακά κόμματα.
3. Η έξωση του βασιλιά Όθωνα (10-10-1862)

ΚΕΦ. 2

1. Επιλογή του νέου βασιλιά Γεώργιου Α΄ (1863)
2. Κριτική της επιλογής του βασιλιά Γεώργιου Α΄ από τον Ευρωπαϊκό Τύπο.
3. Προβληματισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων και απαιτήσεις για τη συμφωνία παραχώρησης των Επτανήσων

ΚΕΦ. 3

1. Στοιχεία διπλωματίας, Χαρίλαος Τρικούπης
2. Σχολιασμός της Συνθήκης των Πέντε

ΚΕΦ. 4

1. Επτανήσιοι και Ελλαδίτες ατενίζοντας την Ένωση
2. Αντιδράσεις για τις οικονομικές επιβαρύνσεις
3. Αντιδράσεις Ελλαδιτών για  την Ένωση»
4. Οι Επτανήσιοι βουλευτές στην Ελληνική Εθνοσυνέλευση
5. Επτάνησα: Μετά την Ένωση – Σήμερα.
6. Ελληνισμός και Μικρασία την εποχή της Ένωσης

ΚΕΦ.5

1. Αντιφάσεις της Δύσης για την Αρχαιοελληνκή μας ρίζα
2. Ύπαρξη εθνικών κρατών – Μέλλον της Ελλάδας
3. Η Ελλάδα και η Ευρώπη σήμερα
4. Μύθος τα περί ενωμένης Ευρώπης – Άρνηση αυτής

Η μελέτη ολοκληρώνεται με περιλήψεις και σχόλια των επισήμων εγγράφων και αναπαραγωγή επισήμων εγγράφων. Ένα μέρος του βιβλίου καλύπτει η αναπαραγωγή έκδοσης του Υπουργείου Εξωτερικών του 1864 με τίτλο: «Έγγραφα επίσημα αφορώντα τας επί του Επτανησιακού ζητήματος διαπραγματεύσεις». Η έκδοση αυτή είχε επαναληφθεί φωτογραφικά το 2001 σε 3000 αντίτυπα από τη Βουλή των Ελλήνων. Η εκ νέου παρουσίασή της στη μελέτης της κας Σπαθάτου διευκολύνει πολύ τους νεότερους ερευνητές

Χαρακτηριστικό είναι ένα απόσπασμα από συμπεριλαμβανόμενο έγγραφο:

«… Οι έλληνες πιέστηκαν, την ίδια μέρα της υπογραφής της Συνθήκης Ένωσης, να υπογράψουν και Οικονομική Σύμβαση. Δεν έφταναν οι ρήτρες σχετικά με τα ανακτορικά επιδόματα, τις βασιλικές χορηγίες και τις ξένες συμβάσεις που θα συνεχίζονταν. Το Ελληνικό Ταμείο υποχρεώθηκε να καταβάλλει συντάξεις και αποζημιώσεις δια βίου σε  Άγγλους υπηκόους, που ως εκείνες τις ημέρες υπηρετούσαν στην Ιόνιο Πολιτεία και θα έχαναν την εργασία τους με την εγκατάλειψη της “Προστασίας”…..»