Το Αρχείο των Γενικών Προβλεπτών Θαλάσσης – L’Archivio dei Provveditori Generali da Mar
Παναγιώτα Τζιβάρα – Σπύρος Καρύδης, Το Αρχείο των Γενικών Προβλεπτών Θαλάσσης. Αναζητώντας τα ίχνη του, εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2012, σ. 160, 14X21 εκ., ISBN 978-960-536-494-6.
[Panajota Tzivara – Spyros Karydis, L’Archivio dei Provveditori Generali da Mar. Alla ricerca delle sue tracce, edizioni Enalios, Atene 2012, p. 160, 14Χ21 cm, ISBN 978-960-536-494-6].
Στην Κέρκυρα, κτήση βενετική από το 1386, λειτουργούσαν κατά την περίοδο της βενετικής κυριαρχίας τρία αρχεία τα οποία συνδέονταν με τους κρατικούς αξιωματούχους, που στέλνονταν από τη Βενετία και είχαν ως έδρα τους την Κέρκυρα, δηλαδή το Archivio degli Atti Generalizi ή Archivio Generalizio (του γενικού προβλεπτή, αρχικά των τριών νησιών και ακολούθως της θάλασσας), το Archivio degli Atti Prefettizi ή Archivio Prefettizio (του προβλεπτή καπιτάνου της Κέρκυρας) και το Archivio degli Atti Prettorei ή Archivio Prettoreo (του βάιλου της Κέρκυρας).
Είναι προφανές ότι από τα αρχεία αυτά ξεχωριστό ενδιαφέρον, όχι μόνο για τον ελληνικό χώρο αλλά και για την ίδια τη Βενετία, έχει το Αρχείο των γενικών προβλεπτών, αφού σε αυτό συγκεντρώνονταν έγγραφα της πολιτικής, στρατιωτικής και δικαστικής δικαιοδοσίας του εκάστοτε γενικού προβλεπτή, ανώτατης αρχής σε περιφερειακό επίπεδο, ιδιαίτερα από το τέλος του 17ου αιώνα και έως την κατάλυση της βενετικής Δημοκρατίας.
Το Αρχείο χωριζόταν σε δύο ενότητες: το Archivio degli Atti Generalizi και το Archivio Secreto. Το πρώτο ιδρύθηκε το 1657 έπειτα από σχετικό αίτημα του Κρητικού Τζώρτζη Σκορδίλλη, οργανώθηκε με βάση τον κανονισμό που συνέταξε ο γενικός προβλεπτής Antonio Lippomano και περιέλαβε τις μη απόρρητες γραφές και πράξεις αστικών και ποινικών υποθέσεων των κατά καιρούς γενικών προβλεπτών. Το Αρχείο αναδιοργανώθηκε το 1760, χάρη στο ενδιαφέρον του γενικού προβλεπτή Franscesco Grimani και την εργασία του τότε αρχειοφύλακα Costantin Domenico Alberghini, υπό την εποπτεία του Giacomo Rizzo, γραμματέα του προβλεπτή καπιτάνου Alvise Foscari.
To Archivio Secreto περιλάμβανε τα απόρρητα έγγραφα, τα οποία παρέμεναν στη γραμματεία των γενικών προβλεπτών και παραδίδονταν στον εκάστοτε γραμματέα.
Η ύπαρξη του Αρχείου βεβαιώνεται στην Κέρκυρα έως την πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, ενώ βιβλιογραφικά ο χρόνος επεκτείνεται έως το τέλος περίπου του αιώνα. Έκτοτε δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία για την τύχη του Αρχείου, με εξαίρεση μία σύντομη μελέτη σε συλλογικό τόμο για την ιστορία της βενετοκρατίας στον ελληνικό χώρο, στην οποία υποστηρίχθηκε η παρουσία μέρους του Αρχείου του προβλεπτή στους φακέλους της αρχειακής σειράς «Ενετική Διοίκηση», στα Αρχεία Νομού Κέρκυρας.
Στο βιβλίο περιγράφεται η ίδρυση, η ανασυγκρότηση και το περιεχόμενο του Αρχείου των γενικών προβλεπτών με βάση ανέκδοτο υλικό που προέρχεται από το Κρατικό Αρχείο της Βενετίας· παρουσιάζονται οι ειδήσεις για τη φύλαξη του αρχειακού υλικού της περιόδου της βενετοκρατίας μετά την ίδρυση του Αρχειοφυλακείου της Κέρκυρας το 1818, καθώς και οι αναφορές στο Αρχείο των γενικῶν προβλεπτών σε μελέτες γνωστές στη βιβλιογραφία· διευρευνάται συστηματικά η βασιμότητα της άποψης για την ύπαρξη του Αρχείου ανάμεσα στους φακέλους των Αρχείων Νομού Κέρκυρας και, τέλος, δημοσιεύονται τα έγγραφα τα οποία εντοπίστηκαν στο Αρχείο της Βενετίας και αφορούν το θέμα.
Στόχος της εργασίας είναι να καταστήσει ξανά το ζήτημα του Αρχείου των γενικών προβλεπτών, που θεωρείται απωλεσθέν, αντικείμενο για συζήτηση και έρευνα, ώστε να εντοπιστεί, εφόσον υπάρχει, ή να διευκρινιστεί η τύχη του μετά την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα. Στην έρευνα αυτή πολύτιμες είναι οι πληροφορίες των εγγράφων που δημοσιεύονται. Μέσα από αυτά γίνεται γνωστό ότι το υλικό που ελέγχθηκε το 1760, έφερε σε όλα τα κατάστιχα και τις δέσμες, την υπογραφή του Costantin Domenico Alberghini, ο οποίος είχε αναλάβει το βάρος της αναδιοργάνωσής του. Εξαιρετικής σημασίας είναι επίσης οι κατάλογοι (ινβεντάρια) στους οποίους περιγράφονται με λεπτομέρειες τα κατάστιχα, οι φάκελοι και οι δέσμες με τους τίτλους τους και τον ακριβή αριθμό των φύλλων τους, για ένα τμήμα του αρχείου των Atti Generalizi και για το μεγαλύτερο μέρος του Archivio Secreto.