Γεράσιμος Παγκράτης: "Εκκλησία και κρατος στα βενετικά νησιά του Ιονίου Πελάγους"

Γεράσιμος Δ. Παγκράτης, Εκκλησία και Κράτος στα Βενετικά Νησιά του Ιονίου Πελάγους. Μαρτυρίες για τη δράση Ιταλών Φραγκισκανών Μισσιοναρίων από τα αρχεία της Propaganda Fide (17ος αι.), εκδόσεις Παπαζήση, Aθήνα 2009, σελ. 1-311

Το βιβλίο του Γ. Παγκράτη, Eπίκουρου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναφέρεται σε μία από τις λιγότερο γνωστές σελίδες της ελληνικής ιστορίας. τη δράση Καθολικών ιεραποστόλων στα νησιά του Ιονίου Πελάγους στα χρόνια των Βενετών, κυριάρχων καθολικού δόγματος αλλά με ιδιαίτερη άποψη για τις σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους. Η οργάνωση και λειτουργία των ιεραποστολών της Καθολικής Εκκλησίας ανά τον κόσμο ήταν υπόθεση της Sacra Congregazione de’ Propaganda Fide, μιας Συνάρθροισης που ιδρύθηκε το 1622 στο πλαίσιο εφαρμογής των αποφάσεων της αντιμεταρρυθμιστικής Συνόδου του Τρέντο.
Το έργο των ιεραποστόλων στις βενετικές επικράτειες της Ανατολής εδιαφοροποιείτο σε σχέση με άλλες περιοχές, όπως π.χ. ο οθωμανικός χώρος, για δύο κυρίως λόγους: αφενός γιατί οι αποδέκτες της ιεραποστολής ήταν μόνον χριστιανοί, ομόδοξοι ή ορθόδοξοι, και αφετέρου γιατί η Βενετική Δημοκρατία είχε οριοθετήσει τις δραστηριότητές τους, αποσκοπώντας στον πλήρη έλεγχο των κτήσεών της, αλλά και στη διατήρηση της τοπικής κοινωνικής ηρεμίας και τάξης. Με αυτά τα δεδομένα θα μπορούσαμε ευχερέστερα να ερμηνεύσουμε την εύνοια που επέδειξαν οι Βενετοί σε τάγματα που χρησιμοποιούσαν ήπιες μεθόδους ιεραποστολής όπως οι Φραγκισκανοί, οι οποίοι επιπλέον διέθεταν στη βενετοκρατούμενη Ανατολή μεγάλο αριθμό μονών και εκκλησιών.
Από τις δραστηριότητες των μισσιοναρίων, κατά κανόνα Φραγκισκανών Κοινοβιακών, στα νησιά του Ιονίου Πελάγους κατά τον 17ο αι. ο Γ. Παγκράτης, υπερνικώντας τις δυσχέρειες μεταγραφής και κατανόησης των γραμμένων σε μια ιδιαίτερη μορφή της ιταλικής του 17ου αιώνα, επέλεξε να εκδώσει αντιπροσωπευτικά έγγραφα, τα πρωτότυπα των οποίων εντόπισε σε έρευνες στα ίδια τα αρχεία της Propaganda Fide στο Βατικανό. Πρόκειται για ιστορικές πηγές, η μελέτη των οποίων συμβάλλει σε μια διαφορετική ανάγνωση της κοινωνικο-θρησκευτικής πραγματικότητας του επτανησιακού 17ου αιώνα, που συντίθεται τόσο από ποικίλα «σχίσματα» όσο και από πολύπλευρες και πολυεπίπεδες συμπορεύσεις, αναμενόμενες αλλά και αναπάντεχες.